WpÂływ myÂślenia technicznego na myÂślenie etyczne przejawia siĂŞ rozmaicie. TakÂże w etyce waÂżnÂą sprawÂą zaczyna byĂŚ przede wszystkim to, by zmieniaĂŚ czÂłowieka, pobudzajÂąc go do okreÂślonego dziaÂłania. PodstawowÂą troskÂą wyrastajÂącego stÂąd myÂślenia o czÂłowieku jest formuÂłowanie powszechnych norm dziaÂłania, ktĂłre niczym instrukcje maszyn majÂą zapewniĂŚ Âład w spoÂłeczeĂąstwie. Etyka tylko normatywna oddala siĂŞ od doÂświadczalnych ÂźrĂłdeÂł.

Cz³owiek ukszta³towany przez etykê technologiczn¹ tyle wie , jak w pewnych sytuacjach udawaÌ moralnoœÌ.

Trzeba wiêc spróbowaÌ na nowo siêgn¹Ì do Ÿróde³ ludzkiej wra¿liwoœci etycznej. Gdzie s¹ te Ÿród³a? Jakie doœwiadczenia stanowi¹ dla cz³owieka pocz¹tek œwiadomoœci tego, co ¿yje w œwiecie dobra i z³a? ; winy i zas³ugi, czystego i nieczystego sumienia?

ETYKA I DOÂŚWIADCZENIE

Dwie oczywistoÂści:

Nie ma mo¿liwoœci etyki tam, gdzie nie ma jakiegoœ dobra i z³a, jakiejœ wartoœci i antywartoœci. Musi te¿ istnieÌ mo¿liwoœÌ obiektywizmu w myœleniu, dla widzenia siebie, swego sposobu bycia nie tylko swoimi, ale i "cudzymi oczyma".

Czyli : jakie doœwiadczenie otwiera nas na dobro i z³o i zarazem uczy nas obiektywizmu.? -- ród³owym doœwiadczeniem dla ludzkiej samowiedzy jest doœwiadczenie drugiego cz³owieka. Doœwiadczenie drugiego cz³owieka, jeœli siê je uchwyci jego niezafa³szowanym przez technikê rdzeniu jest doœwiadczeniem par exellence etycznym i ró¿ni siê ono fundamentalnie od doœwiadczenia np. przedmiotu, krajobrazu, zwierzêcia. W tym doœwiadczeniu tkwi fundament podstawowych wartoœci : prawdy, sprawiedliwoœci, wiernoœci i mo¿liwoœÌ postawy obiektywnoœci dla naszych zobowi¹zaù etycznych.

Jeœli ktoœ pozwoli na to, by stêpi³a siê w nim wra¿liwoœÌ na drugiego cz³owieka, ca³a jego moralnoœÌ i ca³e myœlenie etyczne zawiœnie w pró¿ni. Czy mo¿na w niezwykle ró¿norodnych sposobach doœwiadczania drugiego cz³owieka znaleŸÌ jakiœ ³ad? Drugi pyta i odpowiada, ¿yczy sobie i nie ¿yczy, oczekuje i przestaje oczekiwaÌ, ostrzega i ci¹ga w niebezpieczeùstwo ,¿a³uje i zmusza do ¿a³owania.

 Ale jest coÂś podstawowego w tej ró¿norodnoÂści : widzĂŞ rysujÂący siĂŞ bĂłl -- trzeba zapytaĂŚ, co siĂŞ staÂło.

 SkÂąd bierze swÂą moc te polskie "trzeba"? To moc woÂłania, ktĂłre kieruje do mnie drugi czÂłowiek, gdy tylko znajdzie siĂŞ w jakiejÂś wiĂŞkszej lub mniejszej prĂłbie Âżyciowej. Jest to wezwanie, abym go w tej prĂłbie nie opuszczaÂł. Te "trzeba" budzi we mnie poczucie powinnoÂści. Teraz dopiero wiem, co to naprawdĂŞ znaczy " odpowiedzialnoœÌ ". To prowadzi do odczucia tragicznoÂści bytu ludzkiego - mojego i cudzego. Szczegó³y zale¿¹ od okolicznoÂści. Zawsze jednak chodzi o wystawienie tego bytu na dobro i zÂło. WoÂłanie drugiego to woÂłanie o ratunek. Dlaczego woÂłanie drugiego czÂłowieka jest aÂż tak przejmujÂące, Âże budzi w nas naszÂą etycznÂą samowiedzĂŞ? - ( Âśw. Augustyn, Kant ) - ostatecznÂą podstawÂą wezwania etycznego, ktĂłre pÂłynie do nas od strony drugiego jest przejawiajÂąca siĂŞ w nim dobra wola. Ta dobroĂŚ zostaÂła wtrÂącona w kruchy i dwuznaczny Âświat ciaÂła i krwi. Nawet gdy czÂłowiek czyni zÂło szuka w nim jakiegoÂś dobra. Bez pomocy drugiego czÂłowieka ginie on i jego dobroĂŚ, jego wola tonie w bezwÂładzie, jego rozum w ciemnoÂści. WoÂłanie dobroci o ratunek jest sposobem istnienia czÂłowieka na tym Âświecie. Gdy ktoÂś te woÂłanie usÂłyszy to zobowiÂązuje. ZobowiÂązuje mocno, kategorycznie, bez moÂżliwoÂści wymĂłwki.

Czemu do mnie ( teÂż jestem powikÂłany ), - gdy jednak zdoÂłam usÂłyszeĂŚ woÂłanie drugiego czÂłowieka, moje powikÂłanie wewnĂŞtrzne ustĂŞpuje miejsca jakiejÂś prostocie. Dzieje siĂŞ tak, bo ostatecznie woÂłanie drugiego odwoÂłuje siĂŞ do mojej dobrej woli. " JeÂżeli chcesz moÂżesz mnie uzdrowiĂŚ ".

Jeœli rozbity wewnêtrznie cz³owiek integruje siê kiedykolwiek, to integruje siê zawsze wokó³ poczucia odpowiedzialnoœci za dramat cz³owieka, który zwróci³ w jego stronê z wo³aniem do dobroci jego woli.

WoÂłanie drugiego budzi we mnie ÂłaĂącuch ruchĂłw, ktĂłrych koĂącowym owocem ma byĂŚ jakiÂś ratunek - ratunek drugiego i zarazem ratunek mnie. Nawet gdy mĂłj wysiÂłek w stosunku do drugiego czÂłowieka okaÂże siĂŞ bezowocny, zawsze owocuje on jakoÂś dla mnie. MogĂŞ bowiem powiedzieĂŚ : " zrobiÂłem wszystko, co byÂło w mojej mocy, przegraÂłem mam przynajmniej czyste sumienie ".

Doœwiadczenie drugiego otwiera siê dla mnie etyczny horyzont mego istnienia. Tu ja, jako cz³owiek obcujê z drugim jako cz³owiekiem. Istot¹ tego obcowania stanowi pojêty egzystencjalnie dialog dobrej woli. W dialogu tym chodzi o dobro, z³o , winê, wartoœÌ, o jakieœ ludzkie ¿ycie. Dobro drugiego jest z moim dobrem. Ratuj¹c drugiego od œmierci, ratujê siebie od winy. Na moim losie etycznym wyciska swe piêtno los wspólnoty.

W tym dialogu potrzebna jest prawda. Aby zrozumieĂŚ woÂłanie drugiego muszĂŞ zapytaĂŚ - o co mu naprawdĂŞ chodzi ? Bez drugiego nie mĂłgÂłbym w ogĂłle mieĂŚ pojĂŞcia o prawdzie obiektywnej. Aby zapytaĂŚ o co drugiemu chodzi muszĂŞ nakazaĂŚ samemu sobie, Âżeby i mnie o prawdĂŞ chodziÂło. Wszystkie ÂścieÂżki ludzkiego ethosu przechodzÂą przez bramĂŞ prawdy. Bez prawdy nie istnieje Âżadna etyka miÂłoÂści, ani spolegliwoÂści, ani ethosu pracy. Ale wÂłaÂściwy wymiar prawdy wymyka siĂŞ nam wtedy, gdy gubimy punkt widzenia drugiego czÂłowieka. Tylko drugi czÂłowiek jest zdolny wyprowadziĂŚ czÂłowieka z obsesji skierowanej do samego siebie.

Cywilizacja techniczna sprawia, ¿e jesteœmy coraz bardziej otêpiali na drugich. Œlepn¹c na cz³owieka, staramy siê przynajmniej pamiêtaÌ o " zasadach postêpowania ". WiernoœÌ wobec zasad ma nam zast¹piÌ wiernoœÌ jak¹ winniœmy cz³owiekowi.
http://filozofia_moja.republika.pl/tischner.htm