PieniÂądze

ParĂŞ ciekawych rozwiÂązaĂą, mogÂących daĂŚ podstawy do wyjÂścia z kryzysu:

autor: Charles Eisensteinlove

"

Dostatek polega na wiĂŞziach, a nie zdobywaniu bogactwa.
– Tom Brown, Jr.

Nasz obecny system monetarny wymaga niekoĂączÂącego siĂŞ wzrostu, ucieleÂśnia linearny sposĂłb myÂślenia, przeczy cyklicznej naturze przyrody i napĂŞdza bezustanne przeliczanie wszelkich bogactw na pieniÂądze. Co wiĂŞcej, koncepcja odsetek jest ÂźrĂłdÂłem narastajÂącej konkurencji w naszej gospodarce, systemowego braku dostatku i koncentracji bogactw. Interes jest powiÂązany z naszym sposobem postrzegania samych siebie jako osobnych, konkurujÂących ze sobÂą podmiotĂłw dÂąÂżÂących do gromadzenia coraz wiĂŞkszej czĂŞÂści Âświata w ramach tego, co „moje”. Jednak dziÂś ludzka toÂżsamoÂśĂŚ przechodzi gÂłĂŞbokÂą metamorfozĂŞ. Elementem tej zmiany w postrzeganiu samych siebie i Âświata bĂŞdzie nowy system pieniÂądza, pasujÂący do nowej istoty ludzkiej.

BiorÂąc pod uwagĂŞ rozstrzygajÂącÂą rolĂŞ odsetek, pierwszym alternatywnym systemem monetarnym, nad jakim warto siĂŞ zastanowiĂŚ jest taki, ktĂłry je strukturalnie eliminuje. W 1906 roku taki system, zwany Frei Geld, czyli „wolny pieniÂądz”, zostaÂł zaproponowany przez Silvio Gesella w dziele "Naturalny porzÂądek ekonomiczny". Zdaniem Gesella powinno zostaĂŚ wprowadzone negatywne oprocentowanie w postaci opÂłaty dewaluacyjnej. Od czasu do czasu banknot powinien byĂŚ opatrzony znaczkiem kosztujÂącym uÂłamek jego wartoÂści, odpowiednikiem „opÂłaty uÂżytkownika” lub „opÂłaty konserwacyjnej”. OznaczaÂłoby to, Âże pieniÂądz psuje siĂŞ, „rdzewieje” i traci na wartoÂści wraz z upÂływem czasu. (Rzecz jasna w dzisiejszym Âświecie odbywaÂłoby siĂŞ to drogÂą elektronicznÂą). JeÂśli komuÂś wydaje siĂŞ to byĂŚ doÂśĂŚ radykalnym postulatem, ktĂłry nigdy nie ma szans realizacji, pewnie zdziwi siĂŞ sÂłyszÂąc, Âże tak ogromny autorytet, jak John Maynard Keynes doceniÂł teoretycznÂą spĂłjnoÂśĂŚ teorii Gessela (z jednym krytycznym zastrzeÂżeniem). Co wiĂŞcej, system ten zostaÂł juÂż kiedyÂś wprowadzony w Âżycie, i to z sukcesem, a dziÂś znĂłw jest wykorzystywany.

Najlepszym dowodem na trafnoÂśĂŚ tego system byÂł eksperyment przeprowadzony w austriackim mieÂście Worgl w 1932 roku. Na kaÂżdy emitowany lokalnie banknot trzeba byÂło nalepiĂŚ co miesiÂąc znaczek kosztujÂący 1% jego nominalnej wartoÂści. Taki Âśrodek zapobiegajÂący gromadzeniu pieniĂŞdzy sprawiÂł, Âże mieszkaĂący miasta szybko je wydawali, a nawet opÂłacali podatki z wyprzedzeniem. Zamiast rosnÂąĂŚ i generowaĂŚ odsetki, zgromadzone bogactwo staÂło siĂŞ obciÂąÂżeniem, w podobny sposĂłb, w jaki jakakolwiek wÂłasnoÂśĂŚ jest obciÂąÂżeniem dla prowadzÂących koczowniczy tryb Âżycia Âłowczych-zbieraczy. Gospodarka Worgl zaczĂŞÂła rozkwitaĂŚ, bezrobocie gwaÂłtownie spadaĂŚ (choĂŚ reszta kraju pogrÂąÂżaÂła siĂŞ w coraz wiĂŞkszym kryzysie), prowadzono teÂż roboty publiczne. Okres prosperity trwaÂł aÂż do chwili, kiedy w 1933 roku waluta Worgl (i setek naÂśladowcĂłw) zostaÂła zdelegalizowana z inicjatywy zagroÂżonego banku centralnego.

Wzorce te przedostaÂły siĂŞ teÂż do StanĂłw Zjednoczonych. W obliczu hiperinflacji waluty narodowej bĂŞdÂącej skutkiem serii upadkĂłw bankĂłw, obywatele i miejscowe wÂładze tworzyÂły wÂłasne pieniÂądze. Do roku 1933 kilkaset miast, a nawet czĂŞÂśĂŚ stanĂłw byÂło przygotowanych do wprowadzenia (a nawet zdÂąÂżyÂło juÂż wprowadziĂŚ) „waluty awaryjne” [emergency curriencies]. W wielu przypadkach byÂły to prowizoryczne banknoty wymagajÂące przyklejania znaczkĂłw, podobnie jak w Worgl. Pomimo gorÂącego wsparcia wybitnego ekonomisty Irvinga Fishera, Roosevelt wprowadzajÂąc Nowy ÂŁad zdelegalizowaÂł wszystkie waluty awaryjne i zarzÂądziÂł czasowe zamkniĂŞcie bankĂłw w marcu 1933 roku w obawie przed decentralizacyjnym wpÂływem nowych walut.

DziÂś znajdujemy siĂŞ na krawĂŞdzi podobnego kryzysu i stoimy przed podobnym wyborem miĂŞdzy wspieraniem starego Âświata poprzez wzmacnianie centralizacyjnej kontroli lub porzuceniem takiej kontroli i wejÂściem w nowy Âświat. Istotne jest zrozumienie faktu, Âże konsekwencje wprowadzenia systemu rdzewiejÂącego pieniÂądza bĂŞdÂą ogromne, obejmujÂąc wymiar gospodarczy, spoÂłeczny, psychologiczny i duchowy. PieniÂądz ma tak fundamentalny charakter dla naszej cywilizacji, Âże naiwnoÂściÂą byÂłoby mieĂŚ nadziejĂŞ na autentyczne zmiany w naszym Âżyciu bez fundamentalnej zmiany w systemie pieniÂądza.

Pod wzglĂŞdem koncepcyjnym „rdzewienie” pieniÂądza dziaÂła poprzez uwolnienie dĂłbr materialnych, ktĂłre podlegajÂą naturalnemu cyklicznemu procesowi odnowy i niszczenia, od zwiÂązku z pieniÂądzem, ktĂłrego wartoÂśĂŚ obecnie jedynie roÂśnie z czasem, i to w sposĂłb gwaÂłtowny. Jak juÂż ustaliliÂśmy w CzĂŞÂści 1 tego eseju, prowadzi to do rujnacji i wyczerpania wszelkiego bogactwa spoÂłecznego, kulturalnego, naturalnego i duchowego. Ujemne oprocentowanie jedynie poddaje pieniÂądz temu samemu prawu, jakiemu podlegajÂą przedmioty, ktĂłre wymagajÂą konserwacji i pielĂŞgnacji, by utrzymaĂŚ swÂą wartoÂśĂŚ. Gesell pisaÂł tak:
"ZÂłoto nie jest zharmonizowane z charakterem naszych towarĂłw. ZÂłoto i sÂłoma, zÂłoto i benzyna, zÂłoto i guano, zÂłoto i cegÂły, zÂłoto i Âżelazo, zÂłoto i skĂłra! ZapeÂłniĂŚ przepaÂśĂŚ miĂŞdzy nimi moÂże tylko chora wyobraÂźnia, potworna halucynacja, doktryna „wartoÂści”. Towary w ogĂłlnym rozumieniu, takie jak sÂłoma, benzyna, guano i inne moÂżna bezpiecznie wymieniaĂŚ jedynie w sytuacji, kiedy dla kaÂżdego jest bez znaczenia, czy posiada pieniÂądze, czy teÂż towary, a to jest moÂżliwe jedynie wtedy, gdy pieniÂądza dotyczÂą te same problemy, ktĂłre odnoszÂą siĂŞ do przedmiotĂłw. To oczywiste. Nasze przedmioty gnijÂą, prĂłchniejÂą, psujÂą siĂŞ, rdzewiejÂą, wiĂŞc jedynie pieniÂądz, ktĂłry ma podobnie nieprzyjemne wÂłaÂściwoÂści skazujÂące go na utratĂŞ wartoÂści, moÂże ulegaĂŚ wymianie szybko, bezpiecznie i tanio. Dlaczego? PoniewaÂż nikt nigdy nie bĂŞdzie wolaÂł tego typu pieniÂądza od towarĂłw".

Jedynie pieniÂądz, ktĂłry traci aktualnoÂśĂŚ jak gazeta, gnije jak ziemniaki, rdzewieje jak Âżelazo, wyparowuje jak eter, moÂże sprostaĂŚ prĂłbie jako instrument wymiany na ziemniaki, gazety, Âżelazo i eter. Ani sprzedawca, ani kupujÂący nie bĂŞdzie wolaÂł go od towarĂłw. W takiej sytuacji posiadanych towarĂłw bĂŞdziemy pozbywaĂŚ siĂŞ za pieniÂądze jedynie ze wzglĂŞdu na to, Âże bĂŞdÂą nam one potrzebne jako Âśrodek wymiany, a nie dlatego, Âże bĂŞdziemy oczekiwaĂŚ korzyÂści z posiadania pieniĂŞdzy.

Innymi sÂłowy, oprocentowanie ujemne na nowo definiuje pieniÂądz jako Âśrodek wymiany, a nie jako Âśrodek gromadzenia bogactwa. Taki pieniÂądz nie bĂŞdzie juÂż wyjÂątkiem w uniwersalnej tendencji natury do rdzewienia, pleÂśnienia, gnicia i prĂłchnienia – czyli recyklingu zasobĂłw. Taki pieniÂądz nie bĂŞdzie utrwalaÂł odizolowania ludzkoÂści od natury.
Stwierdzenie Gesella „…potworna halucynacja, doktryna ‘wartoÂści’…” sugeruje jeszcze inny skutek oprocentowania ujemnego – sprawia ono, Âże zaczynamy kwestionowaĂŚ pojĂŞcie „wartoÂści”. WartoÂśĂŚ przypisuje kaÂżdemu obiektowi na Âświecie jakÂąÂś liczbĂŞ. WiÂąÂże abstrakcjĂŞ, niezmiennÂą i niezaleÂżnÂą, z tym, co stale ulega zmianom i istnieje w powiÂązaniu ze wszystkim innym. Jest elementem zejÂścia ludzkoÂści do poziomu liczby, sprowadzenia Âświata do zbioru danych. Oprocentowanie ujemne odwraca ten tok myÂślenia i usuwa istotnÂą granicĂŞ miĂŞdzy Âświatem ludzkoÂści a Âświatem natury. Gdy juÂż nie bĂŞdziemy woleĂŚ pieniĂŞdzy od towarĂłw, pozbĂŞdziemy siĂŞ nawyku definiowania rzeczy poprzez ich wartoÂśĂŚ.

Podczas gdy oprocentowanie dodatnie wpÂływa na ograniczenie wartoÂści przyszÂłego strumienia pieniÂądza, oprocentowanie ujemne zachĂŞca do myÂślenia w kategoriach dalekosiĂŞÂżnych. W dzisiejszej rachunkowoÂści las, ktĂłry moÂże przynieÂśĂŚ w przewidywalnej przyszÂłoÂści milion dolarĂłw dochodu rocznie, uwaÂża siĂŞ za bardziej wartoÂściowy, jeÂśli wytnie siĂŞ go natychmiast i sprzeda drewno za 50 milionĂłw dolarĂłw. (Obecnie wartoÂśĂŚ netto takiego lasu, w ktĂłrym prowadzona jest zrĂłwnowaÂżona gospodarka, liczona przy stopie dyskontowej 5%, to tylko 20 milionĂłw dolarĂłw). Rezultatem tego stanu rzeczy jest haniebnie krĂłtkowzroczne postĂŞpowanie korporacji, ktĂłre poÂświĂŞcajÂą dobro (nawet swoje wÂłasne) w dalekiej perspektywie na rzecz krĂłtkoterminowych wynikĂłw, w wymiarze kwartaÂłu fiskalnego. Takie zachowanie jest absolutnie uzasadnione w gospodarce opartej na oprocentowaniu dodatnim, natomiast w systemie wolnego pieniÂądza wÂłasny interes wÂłaÂściciela sprawiÂłby, Âże las zostaÂłby oszczĂŞdzony. ChciwoÂśĂŚ nie motywowaÂłaby juÂż do grabienia przyszÂłoÂści dla obecnych korzyÂści. NarastajÂące ograniczanie wartoÂści przyszÂłego przepÂływu pieniÂądza skutkuje „wycofaniem z interesu” caÂłej ziemi w przeciwieĂąstwie od natychmiastowego, hurtowego „upÂłynnienia” tych zasobĂłw, ktĂłre nam jeszcze pozostaÂły.

Podczas gdy oprocentowanie dodatnie powoduje koncentracjĂŞ bogactwa, oprocentowanie ujemne skÂłania do jego dystrybucji. W kaÂżdej gospodarce o specjalizacji pracy wykraczajÂącej poza poziom rodziny, ludzie muszÂą dokonywaĂŚ wymiany, by prosperowaĂŚ. ZarĂłwno oprocentowanie dodatnie, jaki i ujemne stanowiÂą formĂŞ opÂłaty za uÂżywanie pieniĂŞdzy, jednak kluczowa rĂłÂżnica polega na tym, Âże w tym pierwszym systemie opÂłata ta jest przejmowana przez tych, ktĂłrzy juÂż majÂą pieniÂądze, podczas gdy w drugim jest od nich pobierana. Bogactwo pociÂąga za sobÂą wysokie koszty jego utrzymania, tym samym odtwarzajÂąc mechanizm, ktĂłry rzÂądziÂł podejÂściem ÂłowcĂłw-zbieraczy do gromadzenia dĂłbr.

Podczas gdy bezpieczeĂąstwo w systemie opartym na odsetkach pochodzi z gromadzenia pieniĂŞdzy, w systemie wolnego pieniÂądza pochodzi ono z faktu istnienia skutecznych kanaÂłĂłw, ktĂłrymi moÂżna je dystrybuowaĂŚ – chodzi wiĂŞc o to, by staĂŚ siĂŞ centrum przepÂływu bogactwa, a nie punktem ich gromadzenia. Innymi sÂłowy, chodzi gÂłĂłwnie o wiĂŞzi a nie o posiadanie. Oprocentowanie ujemne pozostaje w zgodzie z odmiennym poczuciem wÂłasnego ja, afirmowanym nie poprzez zamykanie coraz wiĂŞkszej czĂŞÂści Âświata w granicach „ja” i „moje”, ale poprzez rozwĂłj i pogÂłĂŞbianie wiĂŞzi z innymi. ZachĂŞca do odwzajemniania siĂŞ, dzielenia i szybkiego obiegu bogactw.

W obowiÂązujÂącym obecnie systemie lepiej mieĂŚ tysiÂąc dolarĂłw w garÂści, niÂż dziesiĂŞciu dÂłuÂżnikĂłw, ktĂłrzy winni ci sÂą po sto dolarĂłw. W systemie pieniÂądza rdzewiejÂącego jest na odwrĂłt. PoniewaÂż pieniÂądze tracÂą z czasem na wartoÂści, jeÂśli mam pieniÂądze, ktĂłrych nie wykorzystam natychmiast, z chĂŞciÂą poÂżyczĂŞ je innym, podobnie jak w sytuacji, gdy mam wiĂŞcej chleba, niÂż potrzebujĂŞ, podzielĂŞ siĂŞ nim z innymi. JeÂśli natomiast bĂŞdĂŞ potrzebowaÂł pieniĂŞdzy, zwrĂłcĂŞ siĂŞ o nie do moich dÂłuÂżnikĂłw lub zaciÂągnĂŞ dÂług u kogoÂś w moim otoczeniu, kto ma wiĂŞcej pieniĂŞdzy, niÂż potrzeba mu do zaspokojenia aktualnych potrzeb. Jak pisze Gesell:
„Wraz z wprowadzeniem oprocentowania ujemnego, pieniÂądze zostajÂą sprowadzone do roli parasoli; przyjaciele i znajomi wspomagajÂą siĂŞ w sposĂłb naturalny poÂżyczkami pieniĂŞÂżnymi. Nikt nie trzyma, ani nie moÂże trzymaĂŚ zasobĂłw pieniĂŞdzy, poniewaÂż pieniÂądz musi krÂąÂżyĂŚ. A przy tym, poniewaÂż nikt nie moÂże tworzyĂŚ rezerw pieniÂądza, nie ma potrzeby istnienia takich rezerw. Obieg pieniÂądza ma charakter regularny i nieprzerwany”.

PieniÂądze nie bĂŞdÂą juÂż towarem deficytowym, gromadzonym i chronionym przed innymi. Powinny one krÂąÂżyĂŚ z maksymalnÂą moÂżliwÂą szybkoÂściÂą (V). Ich wystawca zapewniaÂłby stabilne ceny (P) wedÂług rĂłwnania wymiany (MV=PQ) regulujÂąc iloÂśĂŚ pieniĂŞdzy w obrocie (M) w taki sposĂłb, by odpowiadaÂła ona caÂłkowitemu faktycznemu poziomowi produkcji (Q). Ten sam efekt moÂżna osiÂągnÂąĂŚ wiÂąÂżÂąc pieniÂądz z koszykiem towarĂłw odpowiadajÂącym ogĂłlnej wartoÂści wytworzonej produkcji i usÂług, jak to proponuje Bernard Lietaer.

System pieniÂądza rdzewiejÂącego gwarantuje, Âże kaÂżdemu bĂŞdzie go starczaÂło. Jest to sytuacja przeciwna w stosunku do dzisiejszej, gdzie nadmiarowi dĂłbr materialnych towarzyszy ich karygodnie nierĂłwna dystrybucja. StÂąd bierze siĂŞ ogromny paradoks polegajÂący na tym, Âże z jednej strony setki miliony ludzi jest bezrobotnych lub ima siĂŞ bÂłahych, bezsensownych zajĂŞĂŚ, natomiast nikt nie zajmuje siĂŞ waÂżnÂą, istotnÂą pracÂą – uÂświadamianiem ogĂłÂłowi tego, Âże zerwana zostaÂła wiĂŞÂź miĂŞdzy ludzkÂą kreatywnoÂściÂą a ludzkimi potrzebami. „W przypadku wolnego pieniÂądza popyt jest nieodÂłÂączny od pieniÂądza, nie jest juÂż Âśrodkiem realizacji woli posiadaczy pieniĂŞdzy. Wolny pieniÂądz nie jest instrumentem popytu, ale popytem samym w sobie, popytem zmaterializowanym i odpowiadajÂący podaÂży, ktĂłra zawsze miaÂła i ma charakter materialny” (Gesell).

Kiedy przyglÂądam siĂŞ biedzie panujÂącej na tym Âświecie, lĂŞkowi, rozpaczliwej i destrukcyjnej pogoni za zwodniczym snem o bezpieczeĂąstwie, z trudem tÂłumiĂŞ okrzyk protestu. Nie dlatego, Âże to wszystko jest niesprawiedliwe (choĂŚ jest), lecz dlatego, Âże jest to kompletnie niepotrzebne! ÂŻyjemy przecieÂż w Âświecie dostatku i byÂło tak zawsze. Obecny system pieniÂądza i tkwiÂące w jego gÂłĂŞbszych warstwach zniewolenie tego, co wolne, przez to, co posiadane na zasadzie wyÂłÂącznoÂści, stworzyÂły sztuczny niedostatek, choĂŚ nie ma ku temu Âżadnej potrzeby. Nie brak jest nam ani ÂżywnoÂści, ani niczego innego, co potrzebne jest do zaspokojenia naszych potrzeb. Brak nam jest natomiast pieniĂŞdzy, ktĂłrych systemowy niedostatek wywoÂłuje niedostatek wszystkiego innego.

W wysoko wyspecjalizowanym, technologicznym spoÂłeczeĂąstwie, wiĂŞkszoÂśĂŚ z nas musi dokonywaĂŚ zmian, by ÂżyĂŚ. ÂŻeby byÂło to moÂżliwe, potrzebujemy Âśrodka wymiany, czyli pieniÂądza. Wielu ludzi, dostrzegajÂąc ten niezaprzeczalny fakt, za jedyne rozwiÂązanie uwaÂża powrĂłt do prymitywnej spoÂłecznoÂści, porzucenie trwajÂącego od tysiÂącleci rozwoju cywilizacji, ktĂłrÂą, co caÂłkiem zrozumiaÂłe, postrzegajÂą jako niesÂłychanÂą pomyÂłkĂŞ. Scenariusz moÂże byĂŚ jednak zupeÂłnie inny, jeÂśli pieniÂądz zostanie wykorzystany w celu odtworzenia, a nie zniszczenia stosunkĂłw spoÂłecznych typowych dla ÂłowcĂłw-zbieraczy. W takich spoÂłecznoÂściach, kiedy myÂśliwy upolowaÂł duÂże zwierzĂŞ, oddawaÂł wiĂŞkszoÂśĂŚ miĂŞsa, rozdzielajÂąc je wedÂług kryteriĂłw pokrewieĂąstwa, sympatii i potrzeb. Podobnie jak w przypadku rdzewiejÂącego pieniÂądza, korzystniej byÂło mieĂŚ wielu dÂłuÂżnikĂłw winnych nam niewiele, niÂż pozostaĂŚ z mnĂłstwem psujÂącego siĂŞ miĂŞsa, a nawet suszonego, ktĂłre trzeba byÂło przecieÂż transportowaĂŚ i chroniĂŚ. Kto by chciaÂł siĂŞ tym zajmowaĂŚ, skoro nasza spoÂłecznoÂśĂŚ jest dla nas rĂłwnie szczodra, co my wobec niej? BezpieczeĂąstwo w tamtych czasach polegaÂło na dzieleniu siĂŞ z innymi. PomyÂślnoÂśĂŚ sÂąsiadĂłw oznaczaÂła rĂłwnieÂż naszÂą wÂłasnÂą pomyÂślnoÂśĂŚ. KaÂżdy, kto niespodziewanie natrafiaÂł na znaczne ÂźrĂłdÂło bogactwa, wydawaÂł ucztĂŞ. Kiedy spytano czÂłonka plemienia PirahĂ¤ o sposoby przechowywania ÂżywnoÂści, odpowiedziaÂł on: „PrzechowujĂŞ miĂŞso w ÂżoÂłÂądku mojego brata”.

PieniÂądz tracÂący na wartoÂści, to krok w kierunku dawnej gospodarki daru, ktĂłra wzmacniaÂła i okreÂślaÂła spoÂłecznoÂści. OmawiajÂąc stworzonÂą przez Lewisa Hyde’a teoriĂŞ daru, Jessica Prentice napisaÂła: „Elementem uÂświĂŞconej/erotycznej energii darĂłw jest to, Âże obdarowany nie moÂże ich gromadziĂŚ – aby ta energia nie wygasÂła, musi albo przekazaĂŚ je dalej, albo podarowaĂŚ komuÂś coÂś innego. Dary ze swojej natury sÂą czymÂś, co musi krÂąÂżyĂŚ”. Jest to doskonaÂły opis wolnego pieniÂądza, ktĂłry przypomina zakurzony podarunek schowany gÂłĂŞboko w szafie – kiedy nie jest uÂżywany, traci wartoÂśĂŚ. Wolny pieniÂądz likwiduje wewnĂŞtrzny przymus bezustannego rozszerzania i wzmacniania akumulacji prywatnej wÂłasnoÂści, sfery „ja” i „moje”. Podobnie, jak oprocentowanie dodatnie kurczy krÂąg wÂłasnego "ja" do takiego stopnia, Âże koĂączymy z wyalienowanym, wyrachowanym ego typowym dla wspĂłÂłczesnej cywilizacji, tak rdzewienie pieniÂądza, czyli przeciwieĂąstwo odsetek, rozbudowuje naszÂą jaÂźĂą, sprawiajÂąc, Âże wracamy na Âłono spoÂłecznoÂści i caÂłej ludzkoÂści, koĂączÂąc ze sztucznym niedostatkiem i konkurencjÂą, czyli tym, co charakteryzuje EpokĂŞ Lichwy.

JeÂśli chodzi o pieniÂądz, jego rdzewienie odbudowuje niechĂŞĂŚ ÂłowcĂłw-zbieraczy do gromadzenia ÂżywnoÂści lub jakichkolwiek innych dĂłbr materialnych. Wskrzesza pradawne podejÂście ÂłowcĂłw-zbieraczy do dostatku, ktĂłre polega na tym, Âże dzielenie siĂŞ z innymi jest Âłatwe i naturalne, na tym, Âże nie istnieje szaleĂącze, rozpaczliwe dÂąÂżenie do tego, by zagrabiĂŚ jak najwiĂŞcej ze Âświata. Jest obietnicÂą powrotu do ducha „pierwotnej spoÂłecznoÂści dostatku” (Marshall Sahlins), ale na wyÂższym stopniu rozwoju. Nie oznacza materialnego powrotu do epoki kamienia, ktĂłry niektĂłrzy prymitywiÂści wieszczÂą po upadku dzisiejszego Âświata, lecz powrĂłt duchowy.

RozwaÂżmy sposĂłb, w jaki plemiĂŞ !Kung postrzega bogactwo, zanalizowany w rozmowie antropologa Richarda Lee z czÂłonkiem tego plemienia o imieniu !Xoma:
„SpytaÂłem !XomĂŞ:
- Co sprawia, Âże ktoÂś jest //kaiha [bogaczem] – czy to, Âże ma w swojej chacie wiele workĂłw //kai [paciorkĂłw i innych skarbĂłw]?
- To, Âże ktoÂś ma //kai nie oznacza, Âże jest //kaiha – odparÂł !Xoma. – //kaiha nazywamy kogoÂś, dziĂŞki komu wiele rzeczy krÂąÂży wÂśrĂłd innych”.
!Xoma najwyraÂźniej chciaÂł powiedzieĂŚ, Âże o bogactwie Âświadczy nie to, ile dĂłbr posiadamy, ale to, ilu mamy przyjaciĂłÂł. Bogactwo czÂłowieka okreÂślane jest na podstawie czĂŞstotliwoÂści dokonywanych przez niego transakcji, a nie zasobu posiadanych przez niego dĂłbr.

W systemie pieniÂądza rdzewiejÂącego bogactwo ewoluuje w kierunku modelu znanego w Melanezji, w ktĂłrym lider „peÂłni funkcjĂŞ stacji przeÂładunkowej dla obustronnego przepÂływu towarĂłw miĂŞdzy jego wÂłasnÂą grupÂą, a innymi, podobnymi grupami spoÂłecznoÂści” (Marshall Sahlins). Status spoÂłeczny nie wiÂąÂże siĂŞ z akumulacjÂą pieniĂŞdzy lub wÂłasnoÂści, ale raczej z ogromnÂą odpowiedzialnoÂściÂą za hojnoÂśĂŚ. Czy moÂżemy wyobraziĂŚ sobie spoÂłeczeĂąstwo, w ktĂłrym prestiÂż, wÂładza i przywĂłdztwo przyznawane sÂą tym, ktĂłrzy majÂą najwiĂŞksze upodobanie do dawania innym i zdolnoÂśĂŚ czynienia tego?
W systemie, w ktĂłrym dostatek wynika z dzielenia siĂŞ z innymi, nie trzeba juÂż skupiaĂŚ siĂŞ przede wszystkim na tym, by zarobiĂŚ na Âżycie. MoÂżna siĂŞ skoncentrowaĂŚ na tym, jak w najlepszy sposĂłb rozdawaĂŚ nasze dary. W naturalnej konsekwencji pieniÂądze i sztuka nie kÂłĂłcÂą siĂŞ juÂż ze sobÂą.

WyobraÂźmy sobie Âżycie, w ktĂłrym po prostu skupiamy siĂŞ na naszej sztuce, na naszych darach, na pomocy innym, trwajÂąc w bÂłogiej ÂświadomoÂści, Âże nasze potrzeby automatycznie zostanÂą zaspokojone. Taka gospodarka jest moÂżliwa! W takiej gospodarce konkurencja zredukowana jest do swego wÂłaÂściwego zakresu: dÂąÂżenia do doskonaÂłoÂści we wszystkim, co robimy. W takiej gospodarce produktywnoÂśĂŚ jest nastĂŞpstwem pragnienia stworzenia piĂŞkniejszego Âświata, a nie pragnienia, by go posiadaĂŚ, potrzeby Âżycia, a nie tylko przeÂżycia. W gÂłĂŞbi serca wiemy, Âże taka gospodarka jest moÂżliwa. Marzymy o tym, choĂŚ nie przyznajemy siĂŞ do tego, poniewaÂż „musimy zarobiĂŚ na Âżycie”. ÂŻycie staje siĂŞ ponurym obowiÂązkiem, ciÂągÂłÂą walkÂą. Epoka Lichwy wywiera na nas nieuchronnie presjĂŞ, ktĂłrej moÂżemy siĂŞ opieraĂŚ, ale przed ktĂłrÂą nie uciekniemy – aby siĂŞ utrzymaĂŚ, musimy wyrzec siĂŞ sztuki, poczucia celowoÂści i piĂŞkna.

Zwrot „nie mogĂŞ sobie na to pozwoliĂŚ” ujawnia, jak czĂŞsto pieniÂądze hamujÂą nasze wewnĂŞtrzne skÂłonnoÂści do dobroci, hojnoÂści, odpoczynku i kreatywnoÂści. PieniÂądz o dodatnim oprocentowaniu wywoÂłuje chciwoÂśĂŚ, ktĂłrÂą czĂŞsto bÂłĂŞdnie przyjmujemy za ludzkÂą naturĂŞ i utrwala iluzjĂŞ, Âże bezpieczeĂąstwo i bogactwo biorÂą siĂŞ z zawÂłaszczania sobie coraz wiĂŞkszej czĂŞÂści Âświata, wytyczania coraz wiĂŞkszego, wyÂłÂącznego obszaru „ja” kosztem kaÂżdego innego ÂżyjÂącego czÂłowieka, zwierzĂŞcia, roÂśliny lub ekosystemu. Wydaje siĂŞ to teÂż przeczyĂŚ nauce o karmie, zgodnie z ktĂłrÂą to, co czynimy Âświatu, czynimy i samym sobie. W naszym obecnym systemie pieniÂądza obdarowywanie Âświata oznacza dla mnie mniej – zamiast wiĂŞcej!. Wolny pieniÂądz odwraca tĂŞ sytuacjĂŞ i sprawia, Âże pieniÂądz pozostaje w zgodzie z karmÂą. Powoduje, Âże poprzez wzbogacanie Âświata wzbogacamy teÂż samych siebie, co wzmacnia tĂŞ fundamentalnÂą zasadĂŞ, a nie zaprzecza jej.

Kiedy zamoÂżnoÂśĂŚ dotyczy nie gromadzenia dĂłbr, ale bogactwa w dziedzinie stosunkĂłw miĂŞdzyludzkich, zamoÂżnoÂśĂŚ kaÂżdego czÂłowieka oznacza bogactwo wszystkich innych. W takiej sytuacji sztuka nie bĂŞdzie juÂż ograniczona do tego, na co moÂżemy sobie pozwoliĂŚ, poniewaÂż pieniÂądze stanÂą siĂŞ jej sprzymierzeĂącem, a nie wrogiem. Biznes bĂŞdzie polegaÂł na poszukiwaniu sposobĂłw obdarzenia innych bogactwem, a nie ogoÂłocenia innych z bogactwa. W rezultacie nasze Âżycie nie bĂŞdzie juÂż wypeÂłnione rzeczami tanimi. Praca nie bĂŞdzie juÂż ograniczaÂła siĂŞ do poszukiwania pieniĂŞdzy, lecz bĂŞdzie polegaĂŚ na poszukiwaniu sposobĂłw lepszego sÂłuÂżenia sobie nawzajem i sÂłuÂżenia Âświatu, w miarĂŞ naszych wyjÂątkowych talentĂłw i temperamentu. BĂŞdzie to, ewidentnie, droga ku bogactwu, zarĂłwno duchowemu, jak i finansowemu, poniewaÂż oba te aspekty nie bĂŞdÂą juÂż staÂły w sprzecznoÂści wobec siebie.

ChciaÂłbym odnieÂśĂŚ siĂŞ do popularnej w ruchu New Age idei „programowania dobrobytu”, „otwarcia siĂŞ na przepÂływ dostatku”, innymi sÂłowy zdobywania bogactwa poprzez moc pozytywnego myÂślenia. Te idee sÂą zasadne – wywodzÂą siĂŞ z uÂświadomienia sobie, Âże niedostatek panujÂący w naszym Âświecie jest wytworem naszych zbiorowych przekonaĂą, a nie fundamentalnÂą rzeczywistoÂściÂą. Z natury jednak nie sÂą one zgodne z systemem pieniÂądza, jaki mamy. JednÂą z zasad programowania dobrobytu jest porzucenie poczucia winy wywodzÂącego siĂŞ z przekonania, Âże moÂżna wzbogacaĂŚ siĂŞ jedynie kosztem innych, Âże wiĂŞcej dla mnie oznacza mniej dla ciebie. Jak jednak zaprezentowaliÂśmy to juÂż w CzĂŞÂści 1 niniejszego eseju, problem leÂży w tym, Âże w obowiÂązujÂącym obecnie systemie pieniÂądza jest to prawdÂą! WiĂŞcej dla mnie faktycznie oznacza mniej dla Ciebie. KrĂłlestwo monetyzmu rozwija siĂŞ kosztem przyrody, kultury, zdrowia i ducha. Poczucie winy wiÂąÂżÂące siĂŞ z pieniÂądzem jest caÂłkowicie uzasadnione. Potrafimy, rzecz jasna, tworzyĂŚ za pieniÂądze piĂŞkne rzeczy, organizacje kierujÂące siĂŞ szlachetnymi pobudkami, inicjatywy w zboÂżnym celu, ale na pewnym poziomie odbieramy Piotrowi, by daĂŚ PawÂłowi. ProszĂŞ zrozumieĂŚ, nie zniechĂŞcam nikogo do otwarcia siĂŞ na przepÂływ dostatku. Przeciwnie, gdy wystarczajÂąca liczba ludzi otworzy siĂŞ na niego, system pieniÂądza ulegnie zmianom i przystosuje siĂŞ do nowych przekonaĂą. Dzisiejszy system opiera siĂŞ na zasadzie Oddzielenia. Jest to w rĂłwnym stopniu skutek, co i przyczyna naszego przeÂświadczenia, Âże jesteÂśmy odrĂŞbnymi, oddzielnymi podmiotami we wszechÂświecie innoÂści. Otwarcie na dobrobyt moÂże nastÂąpiĂŚ tylko pod warunkiem, Âże porzucimy tĂŞ toÂżsamoÂśĂŚ i otworzymy siĂŞ na bogactwo naszego prawdziwego „ja”, nieodÂłÂącznego od innych. Ta nowa toÂżsamoÂśĂŚ wyklucza istnienie lichwy.

ZastanĂłw siĂŞ, Drogi Czytelniku: Czy naprawdĂŞ jesteÂś czÂłowiekiem, ktĂłry mĂłwi: „PoÂżyczĂŞ ci pieniÂądze, ale pod warunkiem, Âże zwrĂłcisz mi wiĂŞcej?”. Skoro potrzebujemy pieniĂŞdzy, by ÂżyĂŚ, czyÂż nie jest to przepis na niewolnictwo? W rzeczy samej, darowanie dÂługĂłw, z ktĂłrego sÂłynÂąÂł Solon, czĂŞÂściowo zostaÂło spowodowane wynikajÂącÂą z zadÂłuÂżenia niewolniczÂą zaleÂżnoÂściÂą rosnÂącej czĂŞÂści spoÂłeczeĂąstwa. DziÂś mÂłodzi ludzie czujÂą siĂŞ zniewoleni poÂżyczkami studenckimi, rodziny kredytami hipotecznymi, a wiele paĂąstw Trzeciego ÂŚwiata rosnÂącym zadÂłuÂżeniem. Odsetki, to niewolnictwo. PoniewaÂż zaÂś stan niewolnictwa poniÂża w takim samym stopniu niewolnika, co jego wÂłaÂściciela, w gÂłĂŞbi serca nikt sobie go nie Âżyczy.

Metamorfoza poczucia wÂłasnego „ja”, czyli przejÂście z Epoki Oddzielenia w EpokĂŞ Przymierza wÂłaÂśnie ma miejsce - napĂŞdzane zbiegiem rĂłÂżnych kryzysĂłw w tym samym czasie. Sprawia ona, Âże stara jaÂźĂą oraz cywilizacja, ktĂłra siĂŞ na niej opiera, odchodzÂą w przeszÂłoÂśĂŚ. KaÂżdy kryzys jest wywoÂływany innym aspektem oddzielenia, a kaÂżdy aspekt oddzielenia zawiera w sobie ziarno wÂłasnego upadku. Taki charakter ma dzisiejszy kryzys finansowy, bĂŞdÂący kulminacjÂą tworzonej od stuleci piramidy finansowej, oparty na zÂłudnym przekonaniu, Âże skoĂączona w swej naturze planeta potrafi wspieraĂŚ bez koĂąca gwaÂłtowny rozwĂłj. DziÂś, o ile nie natrafimy na niewyobraÂżalne ÂźrĂłdÂła naturalnego i spoÂłecznego kapitaÂłu, to ta wielka baĂąka mydlana wkrĂłtce pĂŞknie.
Im dÂłuÂżej bĂŞdziemy siĂŞ trzymaĂŚ starego porzÂądku, tym trudniej bĂŞdzie nam zlepiaĂŚ kolejnymi plasterkami chwiejÂący siĂŞ system pieniÂądza, tym bardziej ostry przebieg bĂŞdÂą miaÂły kryzysy i ich nastĂŞpstwa. Wiadomo jednak, jaki bĂŞdzie ostateczny skutek: pojawi siĂŞ nowy system pieniÂądza, zbieÂżny z priorytetami nieodizolowanej, wspĂłÂłzaleÂżnej jaÂźni: zrĂłwnowaÂżonego rozwoju, piĂŞkna i jednoÂści.

System pieniÂądza rdzewiejÂącego, to tylko czĂŞÂśĂŚ tej transformacji. Aby nie wydÂłuÂżaĂŚ tego eseju w nieskoĂączonoÂśĂŚ, pominÂąÂłem kluczowe elementy gospodarki Przymierza, takie jak rachunek kosztĂłw peÂłnych, udzielanie nieoprocentowanych poÂżyczek, lokalne waluty, kredyt wzajemny, gospodarka leasingu, ekonomia P2P i ekologia przemysÂłowa. Jednak prawdziwym kluczem jest oprocentowanie ujemne. Gospodarka, ktĂłra naÂśladuje zasady ekologii nie moÂże opieraĂŚ siĂŞ na systemie pieniÂądza, ktĂłry wymaga coraz szybszego wzrostu, bowiem jedno przeczy drugiemu. DopĂłki rzÂądzi lichwa, dopĂłty pozostaÂłe elementy ukÂładanki pozostanÂą zmarginalizowane. Mimo to wysiÂłki takich wizjonerĂłw, jak E.F. Schumacher, Paul Hawken, Herman Daly i wielu innych, nie sÂą prĂłÂżne. Zasiali oni ziarno nowej gospodarki, ktĂłra uzdrowi naszÂą spustoszonÂą ziemiĂŞ.

W Epoce Przymierza pieniÂądze bĂŞdÂą narzĂŞdziem rozwoju kapitaÂłu spoÂłecznego, kulturalnego, naturalnego i duchowego, ale nie jego konsumpcji. BĂŞdÂą mechanizmem dzielenia siĂŞ bogactwem, a nie jego akumulacji. StanÂą siĂŞ Âśrodkiem tworzenia piĂŞkna, a nie jego pomniejszania. BĂŞdÂą szlabanem dla chciwoÂści, a nie nagrodÂą za niÂą. ZachĂŞcÂą do kreatywnej pracy sprawiajÂącej przyjemnoÂśĂŚ, zamiast zmuszaĂŚ do podejmowania „zajĂŞĂŚ”. WzmocniÂą cykliczne procesy natury, a nie bĂŞdÂą ich zakÂłĂłcaĂŚ. Przede wszystkim zaÂś towarzyszyĂŚ bĂŞdÂą zmianie ÂświadomoÂści, ktĂłrej zaczynamy juÂż dziÂś doÂświadczaĂŚ: przejÂściu do nieodizolowanej, kochajÂącej Âświat jaÂźni. A to przecieÂż jest nasza prawdziwa jaÂźĂą i do niej wÂłaÂśnie powrĂłcimy, gdy zniknÂą pozory nieskoĂączonego rozwoju.
"

tÂłumaczenie z angielskiego: Piotr Art

ÂźrĂłdÂło http://www.schodamidonieba.pl/index.php?option=com_content&view=article&id=92:money-new-begining&catid=66:rs&Itemid=94

I mĂłj pierwszy w Âżyciu film o inspirujÂącym tytule "Alternatywna ekonomia - koniec epoki lichwy"

http://dotsub.com/view/36688e5e-f5da-4e4e-bba1-5bda66cc5670

pozdrawiam