Obserwacja SÂłoĂąca

KATAKLIZMY NATURALNE

Ostatnie miesiÂące obfitujÂą w zaskakujÂące informacje naukowe, ktĂłre oficjalnie wprawiajÂą naukowcĂłw w zdumienie.

W latach 2008-2009 SÂłoĂące wykazywaÂło wyjÂątkowo niskÂą aktywnoÂśĂŚ. Odrodzenie aktywnoÂści w lutym 2010 r. przyjĂŞto z ulgÂą. SpĂłjrzmy jednak na aktywnoÂśĂŚ sÂłonecznÂą z dÂłuÂższej perspektywy. OznakÂą wiĂŞkszej aktywnoÂści jest pojawianie siĂŞ plam sÂłonecznych. Plamy na SÂłoĂącu sÂą metodycznie obserwowane od 1610 r. ZauwaÂżono silnÂą korelacjĂŞ pomiĂŞdzy ich liczbÂą, a zmianami stĂŞÂżenia izotopu wĂŞgla 14C w szczÂątkach roÂślinnych (sÂłoje drzew) oraz izotopu berylu 10Be w rdzeniach lodowych. DysponujÂąc danymi o 14C oraz 10Be z okresu ostatnich ok. 11 tys. lat (za ten okres dostĂŞpne sÂą precyzyjnie datowane na podstawie przyrostĂłw sÂłojĂłw prĂłbki drzew) naukowcom udaÂło siĂŞ odtworzyĂŚ zmiany aktywnoÂści sÂłonecznej.

Liczba plam sÂłonecznych. [1]

SÂłoĂące od ok. 1940 r. wykazuje rekordowÂą od tysiĂŞcy lat aktywnoÂśĂŚ. W tym kontekÂście przewidywana przez niektĂłrych naukowcĂłw wiĂŞksza o 50% aktywnoÂśĂŚ SÂłoĂąca w obecnym nowym 24 cyklu nie bĂŞdzie czymÂś nadzwyczajnym, a wpisze siĂŞ w niepokojÂąca prawidÂłowoÂśĂŚ. SÂłoĂące moÂże byĂŚ tak aktywne jak przed ok. 11 tys. lat.

PrzejdÂźmy granicĂŞ najmÂłodszej epoki geologicznej – holocenu (od ok. 11,7 tys. lat temu do dzisiaj). WzmiankowaliÂśmy w innym artykule stĂŞÂżenie izotopu 10Be na przestrzeni ostatnich 110 tys. lat. W szczegĂłlnoÂści doskonale widoczne sÂą dwa szczegĂłlnie duÂże piki stĂŞÂżenia izotopu. Ok. 63 tys. lat temu doszÂło do kulminacji na poziomie trzykrotnie wyÂższym od wyjÂściowego. Kolejne maksimum wystÂąpiÂło ok. 15 tys. lat temu, kiedy przekroczyÂło Âśredni poziom w holocenie ponad piĂŞciokrotnie. Obie kulminacje sÂą zwiÂązane z bardzo dynamicznym ociepleniem na Ziemi i cofaniem lÂądolodu. Niezwykle silnie zjawisko to wystÂąpiÂło w czasie najwiĂŞkszego piku stĂŞÂżenia 10Be. Na tyle silnie, Âże lÂądolĂłd nie tylko wycofaÂł siĂŞ z poÂłowy terytorium Polski, ale wrĂŞcz z Europy (za wyjÂątkiem lodowcĂłw gĂłrskich). ZakoĂączenie ostatniego zlodowacenia byÂło przeÂłomem w rozwoju naszej cywilizacji. Zamiast walczyĂŚ o przetrwanie w ciÂągu zaledwie 10 tys. lat zbudowaliÂśmy cywilizacjĂŞ ery atomowej.

Izotop berylu 10Be powstaje gÂłĂłwnie w atmosferze z izotopu tlenu 16O oraz azotu 14Ne pod wpÂływem promieniowania kosmicznego. Ma zatem pochodzenie kosmogeniczne, niezaleÂżne ani od czÂłowieka, ani od obiegu pierwiastkĂłw na Ziemi. Pozwala to typowaĂŚ aktywnoÂśĂŚ sÂłonecznÂą na potencjalnego sprawcĂŞ zarĂłwno zmian stĂŞÂżenia omawianego izotopu jak i zmian zasiĂŞgu zlodowaceĂą. Poszukajmy zwiÂązkĂłw o charakterze przyczynowo-skutkowym.

PomiĂŞdzy opadem izotopu 10Be, a aktywnoÂściÂą sÂłonecznÂą istnieje korelacja odwrotna. Im mniej berylu tym aktywniejsze SÂłoĂące, im wiĂŞcej izotopu tym SÂłoĂące mniej aktywne. Izotop 10Be powstaje pod wpÂływem bombardowania izotopĂłw tlenu 16O oraz azotu 14N w atmosferze wysokoenergetycznym promieniowaniem kosmicznym. ÂŹrĂłdÂłem promieniowania kosmicznego sÂą gwiazdy oraz procesy zachodzÂące w centrach galaktyk. Promieniowanie kosmiczne generuje m.in. nasze SÂłoĂące. Im wiĂŞksza aktywnoÂśĂŚ sÂłoneczna tym tego promieniowania jest wiĂŞcej. Z tym, Âże jest to promieniowanie generalnie niskoenergetyczne. A zatem nie jest ono przyczynÂą powstawania izotopu 10Be. Wysokoenergetyczne promieniowanie niezbĂŞdne do tego procesu napÂływa do Ziemi spoza UkÂładu SÂłonecznego (tzw. promieniowanie galaktyczne). Gdy SÂłoĂące staje siĂŞ aktywniejsze, nie tylko generuje wiĂŞcej niskoenergetycznego promieniowania kosmicznego, ale rĂłwnieÂż wzrasta natĂŞÂżenie jego pola magnetycznego. Promieniowanie kosmiczne to zasadniczo strumieĂą protonĂłw (jÂądro atomu wodoru), czÂąstek alfa (jÂądro atomu helu) oraz elektronĂłw. StÂąd pole magnetyczne odchyla te poruszajÂące siĂŞ Âładunki elektryczne. Im silniejsze pole magnetyczne, tym odchylenie wiĂŞksze. Pole magnetyczne SÂłoĂąca odchyla napÂływajÂące do UkÂładu SÂłonecznego wysokoenergetyczne kosmiczne promieniowanie galaktyczne. AktywnoÂśĂŚ SÂłoĂąca moduluje to odchylenie. Im SÂłoĂące jest aktywniejsze tym jego pole magnetyczne jest silniejsze, bardziej odchyla promieniowanie galaktyczne, mniej tego promieniowania dociera do Ziemi i w atmosferze powstaje mniej izotopu berylu 10Be. Jest to przyczyna odwrotnej zaleÂżnoÂści pomiĂŞdzy aktywnoÂściÂą SÂłoĂąca, a iloÂściÂą powstajÂącego w atmosferze izotopu berylu 10Be.

Promieniowanie kosmiczne sprzyja powstawaniu w atmosferze aerozoli, a te pociÂągajÂą za sobÂą kondensacjĂŞ pary wodnej w postaci chmur. Z kolei pokrywa chmur wywoÂłuje efekt cieplarniany, zatrzymujÂąc czĂŞÂśĂŚ odbitego od Ziemi promieniowania cieplnego. PodsumowujÂąc: wiĂŞksza aktywnoÂśĂŚ SÂłoĂąca → wzrost pola magnetycznego SÂłoĂąca → skuteczniejsza osÂłona Ziemi przed wysokoenergetycznym promieniowaniem kosmicznym → mniejsza pokrywa chmur → chÂłodniej. ZwiÂązek przyczynowo skutkowy wydaje siĂŞ logiczny, a jednak jest coÂś co nie pozwala zaprzestaĂŚ dociekaĂą. Sceptycy wpÂływu SÂłoĂąca na klimat Ziemi powoÂłujÂą siĂŞ na teoretycznie zbyt niskÂą wraÂżliwoÂśĂŚ klimatu na przywoÂłane oddziaÂływanie. Teoria nie pozwala wytÂłumaczyĂŚ bardzo dynamicznych zmian, ktĂłrych Ziemia i nasi przodkowie doÂświadczali. Tak jakby byÂły jeszcze jakieÂś inne czynniki. Nota bene problem olbrzymiej dynamiki zmian klimatu w przeszÂłoÂści niepokoi twĂłrcĂłw teorii antropogenicznego ocieplenia. Aby zapobiec jej falsyfikacji poszukujÂą oni dodatnich sprzĂŞÂżeĂą zwrotnych, ktĂłre ich zdaniem autonomicznie bez udziaÂłu czynnikĂłw zewnĂŞtrznych dynamizujÂą zmiany klimatu w oparciu o relatywnie niewielkie zmiany interesujÂących ich czynnikĂłw (np. stĂŞÂżenie CO2).

ZastanĂłwmy siĂŞ, czy niskoenergetyczne promieniowanie kosmiczne naszego SÂłoĂąca ma jeszcze jakiÂś zwiÂązek ze stanem Ziemi.

Niskoenergetyczne promieniowanie SÂłoĂąca dociera na ZiemiĂŞ w sposĂłb ciÂągÂły. Nazywamy je wiatrem sÂłonecznym. Gdy SÂłoĂące jest pobudzone wzrasta natĂŞÂżenie wiatru sÂłonecznego. SzczegĂłlnie duÂże natĂŞÂżenia wystĂŞpuje, gdy na SÂłoĂącu dochodzi do koronalnych wyrzutĂłw masy skierowanych w stronĂŞ Ziemi.

Nie budzÂącym wÂątpliwoÂści i spektakularnym efektem docierania na ZiemiĂŞ wiatru sÂłonecznego sÂą zorze polarne. CzÂąstki wiatru sÂłonecznego odchylane sÂą przez pole magnetyczne Ziemi, ale ich czĂŞÂśĂŚ wpada do atmosfery ziemskiej w rejonie biegunĂłw magnetycznych. Tam zderzajÂą siĂŞ ze skÂładnika atmosfery powodujÂąc ich wzbudzanie i emisjĂŞ promieniowania widzialnego – zorzy polarnej. Generalnie zorze wystĂŞpujÂą na obszarach za koÂłami podbiegunowymi. W przypadku szczegĂłlnie duÂżego natĂŞÂżenia wiatru sÂłonecznego moÂżna je zobaczyĂŚ np. nawet na szerokoÂści geograficznej M. ÂŚrĂłdziemnego. Kolor zorzy zaleÂży od wzbudzanego atomu. DominujÂący skÂładnik atmosfery – azot Âświeci na czerwono, bordowo, purpurowo lub niebiesko, tlen na czerwono i zielono, wodĂłr i hel na niebiesko i fioletowo. W 1859 r. praktycznie na caÂłej Ziemi obserwowana zorzĂŞ polarnÂą po gigantycznym koronalnym wyrzucie masy. GrozĂŞ budziÂła nie tylko jasnoÂśĂŚ, awarie urzÂądzeĂą elektrycznych (np. telegrafĂłw), ale rĂłwnieÂż karmazynowy kolor.

OkreÂślenia wiatr sÂłoneczny, niskoenergetyczne promieniowanie kosmiczne stwarzajÂą zÂłudzenie, Âże mamy do czynienia ze zjawiskiem delikatnym, prawie niematerialnym, ktĂłre co najwyÂżej sprawia psikusy w energetyce czy telekomunikacji. No bo czegĂłÂż wiĂŞcej moÂżna spodziewaĂŚ siĂŞ po jÂądrach atomĂłw wodoru, helu, czy elektronach, ktĂłre gÂłĂłwnie skÂładajÂą siĂŞ na wiatr sÂłoneczny?

SpĂłjrzmy na przykÂłady koronalnych wyrzutĂłw masy zaobserwowanych przez satelitĂŞ SOHO.

Koronalne wyrzuty masy [2].

Niebieskie koÂło w centrum obrazu zasÂłania tarczĂŞ sÂłonecznÂą. U jego krawĂŞdzi (korona sÂłoneczna) dostrzegamy emisjĂŞ wiatru sÂłonecznego i caÂłe serie koronalnych wyrzutĂłw masy. PorĂłwnanie ich skali z wielkoÂściÂą SÂłoĂąca pozwala na ocenĂŞ tak masy, jak i prĂŞdkoÂści. Dolny limit masy przeciĂŞtnego pojedynczego wyrzutu ze SÂłoĂąca to 1,6 mld ton plazmy, zaobserwowana prĂŞdkoÂśĂŚ czÂąstek waha siĂŞ od 20 do 3200 km/s. Olbrzymia masa, olbrzymia prĂŞdkoÂśĂŚ, olbrzymia energia. Co wiĂŞcej wyrzuty sÂą ukierunkowane niczym plazmowe strzaÂły.

Koronalne wyrzuty masy w UkÂładzie SÂłonecznym [3].

Co siĂŞ dzieje poza zorzami, gdy na drodze wyrzutu plazmy jest Ziemia?

ÂŻeby poczuĂŚ namiastkĂŞ potĂŞgi SÂłoĂąca zobaczmy jak ziemska magnetosfera radzi sobie z odchyleniem strumienia czÂąstek wiatru sÂłonecznego.

Wiatr sÂłoneczny i pole magnetyczne Ziemi [4].

Wyrzut koronalny to strumieĂą plazmy: jÂąder atomowych i elektronĂłw posiadajÂących Âładunek elektryczny. PoruszajÂące siĂŞ Âładunki elektryczne wytwarzajÂą pole magnetyczne. OddziaÂływanie pola magnetycznego poruszajÂących siĂŞ ÂładunkĂłw oraz ziemskiego pola magnetycznego moÂżna porĂłwnaĂŚ do poduszek magnetycznych. Jakby dwa jednoimienne bieguny magnesu odpychaÂły siĂŞ.

Ziemskie pole magnetyczne prawdopodobnie wytwarzajÂą strumienie pÂłynnego zewnĂŞtrznego jÂądra Ziemi (dynamo magnetohydrodynamiczne).

PrzekrĂłj przez ZiemiĂŞ [5].

Pole magnetyczne wytwarzane przez wiatr sÂłoneczny oddziaÂłujÂąc z ziemskim polem magnetycznym wpÂływa wÂłaÂśnie na tĂŞ pÂłynnÂą masĂŞ, odksztaÂłca jÂą, zmienia drogi i szybkoÂśĂŚ konwekcji. OdksztaÂłcenia sÂą tÂłumione, ale i przenoszone przez magmĂŞ pÂłaszcza Ziemi. Na tej magmie pÂływajÂą trÂące o siebie skorupy kontynentĂłw. Zmiany natĂŞÂżenia wiatru sÂłonecznego generujÂą zmienne pole magnetyczne, ktĂłre zakÂłĂłca stan rĂłwnowagi w pÂłynnym jÂądrze, a ono z kolei wpÂływa na magmĂŞ. Impulsy przenoszone przez magmĂŞ wstrzÂąsajÂą krami kontynentalnymi i inicjujÂą wyzwolenie napiĂŞĂŚ tektonicznych m.in. w miejscach styku pÂłyt. MoÂże rĂłwnieÂż dojÂśĂŚ do zmiany poÂłoÂżenia sÂąsiadujÂących pÂłyt tektonicznych wzglĂŞdem Âśrodka Ziemi, co skutkowaĂŚ bĂŞdzie znikaniem caÂłych lÂądĂłw pod powierzchniÂą wody i jednoczesnym wypiĂŞtrzeniem nowych lÂądĂłw, aÂż do osiÂągniĂŞcia nowego stanu rĂłwnowagi. JednoczeÂśnie magma bĂŞdzie intensywniej wypÂływaĂŚ na powierzchniĂŞ po zaburzeniu rĂłwnowagi w zbiornikach podwulkanicznych. UlegnÂą wzmoÂżeniu erupcje wulkanĂłw. Zjawiskom tym mogÂą towarzyszyĂŚ gigantyczne katastrofy ekologiczne. Przemieszczenia i wstrzÂąsy skorupy ziemskiej mogÂą np. uwolniĂŚ zwiÂązki chemiczne skupione obecnie na dnach mĂłrz. SzczegĂłlnie groÂźne w tym aspekcie jest M. Czarne. Jedna z etymologii jego nazwy pochodzi od koloru wody w gÂłĂŞbinach, w ktĂłrej zalegajÂą gigantyczne iloÂści siarkowodoru. Ruchy tektoniczne w obrĂŞbie dna M. Czarnego mogÂą wyzwoliĂŚ bombĂŞ chemicznÂą z cuchnÂącego i Âśmiertelnego gazu.

W przypadku szczegĂłlnie silnego impaktu wiatru sÂłonecznego jego pole magnetyczne moÂże wrĂŞcz przydusiĂŚ ziemskie pole magnetyczne. PrzepÂływ pÂłynnego Âżelaza w dynamie ulega wĂłwczas takiemu zakÂłĂłceniu, Âże strumieĂą Âżelaza zaczyna krÂąÂżyĂŚ w przeciwnym kierunku. Ziemskie bieguny magnetyczne odwracajÂą siĂŞ. Dochodzi do przebiegunowania. TowarzyszÂą temu szczegĂłlnie silne wstrzÂąsy i ruchy tektoniczne oraz wzmoÂżone erupcje wulkaniczne.

PodkreÂślamy, Âże bez wzglĂŞdu na przyczynĂŞ majÂącego w przeszÂłoÂści wielokrotnie miejsce przebiegunowania magnetycznego Ziemi towarzyszyĂŚ temu z wysokim prawdopodobieĂąstwem bĂŞdzie intensywna aktywnoÂśĂŚ tektoniczna i wulkaniczna. Zmiana biegunĂłw jest w praktyce rĂłwnoznaczna ze zmianÂą kierunku konwekcji strumieni w zewnĂŞtrznym jÂądrze Ziemi, co przez magmĂŞ pÂłaszcza Ziemi oddziaÂłuje na skorupĂŞ ziemskÂą. IntensywnoÂśĂŚ ta jest duÂża z punktu widzenia ludzkiego. Kilkukilometrowe ruchy skorupy ziemskiej to zagroÂżenie unicestwienia caÂłych paĂąstw, narodĂłw, kontynentĂłw. Ale z punktu widzenia planety Ziemia (Âśredni promieĂą 6371 km) sÂą to tylko maÂło znaczÂące drgniĂŞcia.

W skrajnym przypadku wyjÂątkowo potĂŞÂżnego impaktu na ZiemiĂŞ plazmy sÂłonecznej (wysoka masa, wysoka prĂŞdkoÂśĂŚ) o charakterze potĂŞÂżnego udaru, moÂżna sobie wyobraziĂŚ jeszcze jedno zjawisko. Pola magnetyczne ziemskie oraz wiatru sÂłonecznego sÂą przeciwstawne. Na ziemskie dynamo dziaÂła siÂła rozrywajÂąca, tÂłumiona lepkoÂściÂą, grawitacjÂą, napiĂŞciem powierzchniowym. Ale moÂże siĂŞ zdarzyĂŚ, Âże te siÂły bĂŞdÂą za maÂłe. A wtedy… Nie wykluczamy, Âże skutki takiego zdarzenia z przeszÂłoÂści sÂą od dziesiÂątek lat dostrzegalne przez nas w UkÂładzie SÂłonecznym.

Wzrost wulkanizmu na skutek wiĂŞkszej aktywnoÂści sÂłonecznej powoduje zwiĂŞkszenie zapylania atmosfery, co osÂłabia dopÂływ promieniowania sÂłonecznego i obniÂża temperaturĂŞ na Ziemi. Liczne i silne erupcje wulkaniczne mogÂą doprowadziĂŚ wrĂŞcz do zjawiska zimy wulkanicznej. ZauwaÂżmy, Âże ÂłaĂącuch przyczynowo-skutkowy: wiĂŞksza aktywnoÂśĂŚ SÂłoĂąca → wzrost wielkoÂści i czĂŞstoÂści impaktĂłw sÂłonecznych wyrzutĂłw masy → wzrost aktywnoÂści wulkanicznej → zapylenie atmosfery → chÂłodniej dziaÂła w tym samym kierunku, co efekt zwiÂązany ze zmianami pokrywy chmur.

WÂśrĂłd sensacyjnych obserwacji astronomicznych ostatnich kilku miesiĂŞcy zadziwiajÂące sÂą zderzenia asteroid i komet.

Preludium nastÂąpiÂło 15 lat temu w lipcu 1994 r. W Jowisza uderzyÂło kilkadziesiÂąt fragmentĂłw komety Shoemaker-Levy 9, wywoÂłujÂąc potĂŞÂżne impakty. Skutkiem najwiĂŞkszego z nich byÂła plama w jowiszowej atmosferze o Âśrednicy ponad 12 tys. km (rzÂąd wielkoÂści Âśrednicy Ziemi), ktĂłra powstaÂła po impakcie czÂąstki komety o wymiarze ok. 2 km, ktĂłry wyzwoliÂł energiĂŞ ok. 6 tys. Gt trotylu. Fantastyczny spektakl natury oglÂądaÂł wĂłwczas caÂły Âświat.

Tym wiĂŞksze zdumienie budzi pierwszy z serii ostatnich impaktĂłw. W lipcu 2009 r. niezaleÂżny astronom przy absolutnym milczeniu NASA i innych zawodowcĂłw odkryÂł impakt w Jowisza. PrzeoczyĂŚ impaktu nie moÂżna byÂło, albowiem jego efektem staÂła siĂŞ plama o wielkoÂści ok. 8 tys. km (ponad jeden promieĂą Ziemi). DokÂładnie w tym samym czasie zawodowcy milczeli, gdy kolejny astronom amator odkryÂł tajemniczÂą plamĂŞ na Wenus o wielkoÂści ok. 1 tys. km. Do dzisiaj nie okreÂślono przyczyn jej powstania, wysuwajÂąc hipotezĂŞ m.in. o wybuchu wulkanu (mimo dotychczasowego przeÂświadczenia o braku aktywnoÂści wulkanicznej na Wenus) lub o impakcie komety.

Co jeszcze bardziej zdumiewajÂące dowodnie zaobserwowano coÂś, co racjonalny umysÂł ludzki potrafi zinterpretowaĂŚ tylko jako zderzenie asteroid lub komet. W dniu 29 stycznia 2010 r. teleskop Hubble wykonaÂł zdjĂŞcie, lecÂącego sobie przez UkÂład SÂłoneczny ni mniej ni wiĂŞcej tylko krzyÂża.

KrzyÂż w UkÂładzie SÂłonecznym [6]

W momencie odkrycia krzyÂż znajdowaÂł siĂŞ ok. 300 mln km od SÂłoĂąca (2 AU – jednostki astronomiczne), czyli za orbitÂą Marsa na granicy pasa planetoid. Zderzenie asteroid z uwagi na ich relatywnie maÂłÂą wielkoÂśĂŚ, wysokÂą prĂŞdkoÂści i olbrzymie odlegÂłoÂści (w stosunku do wielkoÂści) naleÂży do kategorii kosmicznych cudĂłw. Jeszcze mniej prawdopodobne jest zderzenie komet, te bowiem w Âświetle aktualnej wiedzy nie dominujÂą w pasie planetoid.

Okazuje siĂŞ, Âże rĂłwnieÂż komety odbywajÂą wrĂŞcz swoiste wycieczki na SÂłoĂące, w ktĂłrym ginÂą. IdÂą jak za rÂączkĂŞ po sznurku. Nawet po kilka na raz, z tego samego kierunku, w odstĂŞpie kilku dni. Takie zjawisko nigdy jeszcze nie byÂło obserwowane.

Impakty kolejnych komet na SÂłoĂącu [7]

W krĂłtkim czasie mieliÂśmy do czynienia z co najmniej kilkoma kosmicznymi cudami. Na tej podstawie moÂżna sformuÂłowaĂŚ tezĂŞ, Âże jesteÂśmy Âświadkami wzrostu prawdopodobieĂąstwa kolizji w UkÂładzie SÂłonecznym z udziaÂłem komet i asteroid.

WedÂług wspĂłÂłczesnych teorii ÂźrĂłdÂłem komet jest pas Kuipera (wraz z dyskiem rozproszonym) i obÂłok Oorta. Komety krÂąÂżÂą tam po orbitach o niskiej ekscentrycznoÂści (bliskich okrĂŞgowi). Pojawienie siĂŞ komet w centrum UkÂładu SÂłonecznego nastĂŞpuje w wyniku spowodowanej jakimÂś oddziaÂływaniem grawitacyjnym zmiany orbit komet poprzez wzrost ekscentrycznoÂści (wydÂłuÂżenie orbity – orbita eliptyczna) i tym samym zbliÂżenie siĂŞ orbit do SÂłoĂąca i wewnĂŞtrznych planet UkÂładu SÂłonecznego, w tym Ziemi. PrzykÂładem obiektu o mocno wydÂłuÂżonej orbicie jest odkryta w 2003 r. planetoida 90377 Sedna, krÂąÂżÂąca pomiĂŞdzy dyskiem rozproszonym, a obÂłokiem Oorta. Jej wielkoÂśĂŚ (ok. 1400 km, 8.3 Ă 1020–7.0 Ă 1021 kg) sugeruje wpÂływ na wyciÂągniĂŞcie orbity czegoÂś bardzo masywnego (niezbĂŞdne silne oddziaÂływanie grawitacyjne).

Powstaje pytanie czy dowodny wzrost czĂŞstoÂści kolizji w UkÂładzie SÂłonecznym, a wÂłaÂściwie wzrost iloÂści komet „wstrzeliwanych” do centrum UkÂładu SÂłonecznego z jego kraĂącĂłw jest powiÂązany z aktywnoÂściÂą SÂłoĂąca tylko czasowo, czy rĂłwnieÂż przyczynowo-skutkowo. Innymi sÂłowy czy coÂś moÂże jednoczeÂśnie wydÂłuÂżaĂŚ (wyciÂągaĂŚ) orbity komet i wpÂływaĂŚ na SÂłoĂące.

Nie wykluczamy, Âże taki zwiÂązane istnieje.

WedÂług magnetohydrodynamicznej teorii powstawania plam sÂłonecznych, czy ogĂłlniej aktywnoÂści sÂłonecznej przejawem aktywnoÂści SÂłoĂąca sÂą przebijajÂące siĂŞ do powierzchni SÂłoĂąca (fotosfery) strumienie pola magnetycznego jakby wklejone w towarzyszÂącÂą im plazmÂą. Plazma jest obiektem materialnym na ktĂłre oddziaÂłuje pole grawitacyjne. Obecnie niepopularna teoria powstawania plam sÂłonecznych uznawaÂła oddziaÂływanie grawitacyjne (np. szczegĂłlnych ukÂładĂłw planet UkÂładu SÂłonecznego), za przyczynĂŞ powstawania pÂływĂłw na SÂłoĂącu (analogicznie do ziemskich odpÂływĂłw i przypÂływĂłw mĂłrz na skutek grawitacji KsiĂŞÂżyca), ktĂłre okresowo uzewnĂŞtrzniajÂą siĂŞ w formie plam sÂłonecznych. SÂłoĂące jest podatne na pÂływy grawitacyjne z uwagi na swÂą budowĂŞ z plazmy, do ktĂłrej stosuje siĂŞ zasady mechaniki pÂłynĂłw. Na powierzchni SÂłoĂąca dostrzeÂżono np. fale plazmy o charakterze gigantycznego tsunami. Magnetohydrodynamiczny mechanizm powstawania plam dobrze tÂłumaczy obserwowane zjawiska w krĂłtkim okresie czasu (kilkadziesiÂąt lat). Ale nie radzi sobie z przyczynami dÂłuÂższych okresĂłw czy wzmoÂżonej lub osÂłabionej (np. sÂłynne minimum Maundera) aktywnoÂśĂŚ sÂłonecznej. ByĂŚ moÂże czynnikiem modulujÂącym lub nawet synchronizujÂącym (rezonans) pracĂŞ sÂłonecznego dynama jest oddziaÂływanie grawitacyjne. JakieÂś pole grawitacyjne moÂże wspomagaĂŚ „wyciÂąganie” strumieniu plazmy i skojarzonych z nimi strumieni magnetycznych na powierzchniĂŞ SÂłoĂąca.

SkÂąd moÂże pochodziĂŚ pole grawitacyjne oddziaÂłujÂące na SÂłoĂące? W kosmosie na jego brak narzekaĂŚ nie moÂżemy. SÂłoĂące nie stoi w miejscu. KrÂąÂży wokĂłÂł centrum galaktyki Drogi Mlecznej. Raz jest bliÂżej, raz jest dalej. Raz siÂła grawitacji jest silniejsza, raz sÂłabsza. W swym ruchu obiegowym w Drodze Mlecznej SÂłoĂące nie jest samo. Wraz z nim krÂąÂży ok. 400 mld gwiazd. Z rĂłÂżnÂą prĂŞdkoÂściÂą, po rĂłÂżnych orbitach. Raz zbliÂżajÂących siĂŞ wzajemnie, raz oddalajÂących siĂŞ. ZbliÂżajÂących siĂŞ na tyle, Âże tworzÂą skupiska – ramiona Drogi Mlecznej.

Ramiona galaktyki jako efekt ruchu obiegowego gwiazd [8].

Obecnie SÂłoĂące znajduje siĂŞ w Ramieniu Oriona Drogi Mlecznej. I co tysiÂące lat mija kolejne gwiazdy.

OdlegÂłoÂśĂŚ miĂŞdzy gwiazdami a SÂłoĂącem (kropkowany pas – orientacyjne umiejscowienie obÂłoku Oorta) [9].

Zaburzenia grawitacyjne w trakcie ruchu SÂłoĂąca zwiÂązane z oddziaÂływaniem z mijanÂą gwiazdÂą najpierw narastajÂą w miarĂŞ zbliÂżania, osiÂągajÂą maksimum gdy odlegÂłoÂśĂŚ osiÂąga minimum, a nastĂŞpnie zmniejszajÂą siĂŞ w miarĂŞ oddalenia. W ciÂągu ostatnich 200 tys. lat gwiazdy mijaÂły UkÂład SÂłoneczny wyjÂątkowo w odlegÂłoÂści przekraczajÂącej 2 pc (parseki) tj. ok. 6,5 lat Âświetlnych. Zbiegiem okolicznoÂści od tego czasu na Ziemi Âżyje i rozwija siĂŞ nasz gatunek homo sapiens sapiens („Zaranie”). Sytuacja wÂłaÂśnie ulega zmianie. UkÂład SÂłoneczny mija kilka gwiazd w relatywnie bliskiej odlegÂłoÂści. JednÂą z nich jest Proxima Centauri – obecnie najbliÂższa Ziemi gwiazda znajdujÂąca siĂŞ teraz w odlegÂłoÂści 4,22 lat Âświetlnych. Za 27 tys. lat zbliÂży siĂŞ ona jeszcze bardziej na odlegÂłoÂśĂŚ 2,9 lat Âświetlnych. ObÂłok Oorta rozciÂąga siĂŞ od 0,80 roku Âświetlnego do ok. 3,16 lat Âświetlnych od SÂłoĂąca (wedÂług niektĂłrych szacunkĂłw). Tym samym Proxima Centauri moÂże powodowaĂŚ destabilizacjĂŞ dotychczasowych obiektĂłw w obÂłoku Oorta m.in. wydÂłuÂżajÂąc ich orbity i wstrzeliwujÂąc je do UkÂładu SÂłonecznego. Zaburzenia w obÂłoku mogĂŞ byĂŚ zwielokrotniane przy wyjÂątkowo niekorzystnym ukÂładzie mijajÂących gwiazd, albowiem siÂła grawitacji jest addytywna wektorowo. Jako zÂłowrogÂą ciekawostkĂŞ odnotujmy, Âże za 1,4 mln lat do SÂłoĂąca zbliÂży siĂŞ gwiazda Gliese 710 i to na odlegÂłoÂśĂŚ ok. 0,6-1,0 roku Âświetlnego wprost przenicowujÂąc obÂłok Oorta.

Ale SÂłoĂące mija nie tylko dotychczas widzialne gwiazdy. WÂśrĂłd mijanych obiektĂłw sÂą rĂłwnieÂż obiekty nie emitujÂące ÂświatÂła widzialnego. SÂą nimi m.in. brÂązowe karÂły – obiekty gwiazdopodobne o masach poniÂżej ok. 8% masy SÂłoĂąca, w ktĂłrych nie zachodzÂącÂą reakcje syntezy jÂądrowej wodĂłr → hel. WiĂŞkszoÂści takich obiektĂłw jeszcze nie znamy. Jeszcze. Albowiem w grudniu 2009 r. wystrzelono satelitĂŞ WISE, ktĂłry prowadzi obserwacjĂŞ w podczerwieni. Naukowcy spodziewajÂą siĂŞ odkrycia licznych obiektĂłw gwiazdopodobnych, rĂłwnieÂż mijajÂących SÂłoĂące w relatywnie bliskiej odlegÂłoÂści.

Gwiazdy i brÂązowe karÂły w otoczeniu UkÂładu SÂłonecznego obecnie oraz symulacja po skaningu przez WISE [10].

Z perspektywy kilku milionĂłw lat mijanie gwiazd i innych obiektĂłw o istotnym dla UkÂładu SÂłonecznego oddziaÂływaniu grawitacyjnym jest zjawiskiem powtarzalnym, prawie periodycznym. Do mijania dochodzi rzadziej (ruch SÂłoĂąca poza ramionami Drogi Mlecznej) lub czĂŞÂściej (ruch w ramionach Galaktyki). Gdy perspektywĂŞ wydÂłuÂżymy do dziesiÂątkĂłw milionĂłw lat pojawi siĂŞ dÂłuÂższy cykl obejmujÂący i rozkwit ekosystemĂłw (z rozwojem nowych form Âżycia na skutek mutacji wywoÂłanych promieniowaniem kosmicznym) z ciepÂłym klimatem (ruch poza ramionami) jak i zagÂładĂŞ czĂŞÂści ekosystemĂłw w trakcie zlodowaceĂą (ruch w ramionach).

Ta quasi regularnoÂśĂŚ przy jednoczesnym trudno wyobraÂżalnym powiÂązaniu np. zmian klimatycznych z odlegÂłymi i to prawdopodobnie najczĂŞÂściej nie widocznymi goÂłym okiem obiektami rodzi przeÂświadczenie, Âże Ziemia z punktu widzenia klimatu jest obiektem praktycznie izolowanym. SformuÂłowanie teorii wyjaÂśniajÂącej dynamiczne zmiany klimatu utrudnia przy tym maÂła wraÂżliwoÂśĂŚ klimatu na pojedyncze zaburzenie. Jednak jeÂżeli istotnie przyczyna omawianych wyÂżej jednoczesnych zjawisk jest ta sama, to przestaje budziĂŚ zaskoczenia nagÂłoÂśĂŚ zmian klimatycznych na Ziemi. Transmisja zaburzeĂą (prawdopodobnie gÂłĂłwnie grawitacyjnych) spoza UkÂładu SÂłonecznego odbywa siĂŞ licznymi drogami.

Transmisja na ZiemiĂŞ zaburzeĂą wywoÂływanych bliskim przejÂściem gwiazdy lub obiektu gwiazdopodobnego.

KaÂżda z drĂłg z osobna jest za sÂłaba, aby wytÂłumaczyĂŚ dynamikĂŞ zmian klimatycznych. StÂąd sceptycyzm i powÂątpiewanie, co do sprawczoÂści kaÂżdej z nich, mimo dostrzegania jakiejÂś korelacji. Ale jeÂżeli istotnie nie sÂą to przyczyny niezaleÂżne, ale wspĂłÂłzaleÂżne, to ich wspĂłlne dziaÂłanie jest wystarczajÂące do wywoÂłania takich wahaĂą klimatycznych na Ziemi, jakie juÂż znamy z przeszÂłoÂści, ÂłÂącznie z nastawaniem epok lodowcowych i ich ustĂŞpowaniem. PodkreÂślmy rĂłwnieÂż probabilistyczny charakter zjawiska. Mijaniem gwiazd, brÂązowych karÂłĂłw i innych obiektĂłw rzÂądzi chaos deterministyczny. Koronalne wyrzuty masy ze SÂłoĂąca odbywajÂą siĂŞ w rĂłÂżnych kierunkach. PrzewaÂżnie na drodze plazmy nie ma Ziemi. To czy plazma trafi w ZiemiĂŞ rzÂądzi siĂŞ przypadkiem. Dalej odksztaÂłcenia magmy pod skorupÂą ziemskÂą nie zawsze wywoÂłajÂą rozÂładowanie napiĂŞĂŚ tektonicznych, czy erupcjĂŞ wulkanu. Tu rĂłwnieÂż rzÂądzi przypadek. I wreszcie przypadek powoduje, czy Ziemia znajdzie siĂŞ na torze ruchu jakiejÂś komety wstrzelonej do centrum UkÂładu SÂłonecznego przez siÂły grawitacji. W rezultacie zmiany klimatu majÂą rĂłwnieÂż charakter probabilistyczny. Nie ma moÂżliwoÂści wskazania, Âże dane zjawisko wystÂąpi, ale moÂżemy okreÂśliĂŚ czy zmieniÂło siĂŞ jego prawdopodobieĂąstwo. Podobnie z tych obiektywnych przyczyn przebiegunowania nie wykazujÂą jakieÂś staÂłej prawidÂłowoÂści np. okresowoÂści. To czy nastÂąpiÂą zaleÂżÂą od przypadku, a wÂłaÂściwie pecha, Âże za duÂży Âładunek plazmy za szybko poleci akurat w kierunku naszej planety.

Gdyby na UkÂład SÂłoneczny nie dziaÂłaÂły zmieniajÂące siĂŞ siÂły pochodzenia galaktycznego, to na Ziemi panowaÂłaby relatywna rĂłwnowaga tektoniczna, wulkaniczna i klimatyczna. Przy czym ta ostatnia modulowana byÂłaby gÂłĂłwnie zmianami orbity i osi Ziemi w stosunku do SÂłoĂąca (cykle Milankovicia). Zmiana siÂł oddziaÂłujÂących na SÂłoĂące i ZiemiĂŞ ze strony pobliskich przemieszczajÂących siĂŞ gwiazd i innych masywnych obiektĂłw powoduje zaburzenie tej rĂłwnowagi. Zaburzenia te sÂą szczegĂłlnie intensywne przez zbliÂżaniu siĂŞ takiego obiektu do UkÂładu SÂłonecznego jak i przy jego oddalaniu siĂŞ. Okres maksymalnego zbliÂżenia moÂże byĂŚ relatywnie spokojny z uwagi na wzglĂŞdnÂą stabilnoÂśĂŚ siÂły grawitacji (niewielkie zmiany odlegÂłoÂści). Zaburzenie grawitacyjne sÂą przy tym akcelerowane poprzez rĂłÂżne wspĂłÂłbieÂżne drogi transmisji, co skutkuje dynamicznymi odchyleniami klimatu od trendu, czĂŞsto o katastrofalnym dla ekosystemĂłw przebiegu.

To co dzieje siĂŞ ze SÂłoĂącem, jego przemilczany w mediach wzrost aktywnoÂści w skali tysiÂącletniej, moÂże byĂŚ zwiastunem powrotu do przeszÂłoÂści. PrzeszÂłoÂści nie tylko Ziemi, ale rĂłwnieÂż czÂłowieka, naszych przodkĂłw. Jedna przyczyna moÂże wywoÂływaĂŚ jednoczesny wzrost prawdopodobieĂąstwa: olbrzymich ruchĂłw tektonicznych, trzĂŞsieĂą ziemi, wybuchĂłw wulkanĂłw, impaktĂłw komet i asteroid, zapylenia, ochÂłodzenia, upadku rolnictwa, cywilizacji. A to wszystko w upiornej krwawej poÂświacie zĂłrz polarnych na caÂłej Ziemi. Ten obraz czĂŞÂśĂŚ z nas zna…

SUMA STRACHĂW

KaÂżde z wyÂżej opisanych trzech globalnych zagroÂżeĂą nie jest jednak najgorszym, co moÂże spotkaĂŚ ludzkoÂśĂŚ. Z punktu widzenia statystycznego, jednoczesne speÂłnienie siĂŞ zarysowanych scenariuszy jest relatywnie maÂło prawdopodobne. Gdyby nie jedno. One mogÂą byĂŚ wspĂłÂłzaleÂżne.

OgĂłlnoÂświatowa skala kryzysu oraz jego gÂłĂŞbokoÂśĂŚ powodujÂą powstawanie naturalnych porĂłwnaĂą z WielkÂą DepresjÂą z 1929 r. nie tylko w kontekÂście gospodarczym, ale rĂłwnieÂż politycznym i spoÂłecznym. Tak jak II wojna Âświatowa de facto zakoĂączyÂła WielkÂą DepresjĂŞ, tak kolejna powszechna wojna moÂże byĂŚ uznawana przez wÂładze za remedium na obecny kolaps. RzÂądowy popyt na produkcjĂŞ zbrojeniowÂą, mobilizacja rezerwistĂłw, wojenna kontrola cen, wykorzystywanie patriotyzmu jako narzĂŞdzia integrujÂącego narody to sprawdzone narzĂŞdzia zahamowania dezintegracji gospodarki i oÂżywienia wskaÂźnikĂłw koniunkturalnych produkcji i zatrudnienia. A przede wszystkim zachowania wÂładzy. WÂładze akceptujÂą rĂłwnieÂż zniszczenia wojenne, Âświadome Âże odbudowa to popyt, produkcja i zatrudnienie. Z tego wÂąskiego punktu widzenia nie ma znaczenia, Âże to juÂż ktĂłraÂś odbudowa, stracony czas i zahamowanie postĂŞpu materialnego. JednoczeÂśnie gigantyczny popyt militarny, a nastĂŞpnie inwestycyjny rodzi napiĂŞcia strukturalne – deficyty budÂżetowy i handlowy. Tam zaÂś kryje siĂŞ interes dla bankierĂłw, ktĂłrzy szczodrze mogÂą wykreowaĂŚ pieniÂądz udzielajÂąc kredytĂłw. Tak jak podczas I wojny Âświatowej, jak i II wojny Âświatowej. I zarobiĂŚ. Na kaÂżdej ze stron.

JeÂżeli ZiemiĂŞ moÂże spotkaĂŚ planetarna katastrofa naturalna, to przestajÂą budziĂŚ zdziwienie przygotowania mobilizacyjne na caÂłym Âświecie. Samo zwiĂŞkszenie prawdopodobieĂąstwa katastrofy mogÂło stanowiĂŚ dla poinformowanych sygnaÂł do wyprzedaÂży zagroÂżonych aktywĂłw („Motyw”), co przekuÂło kolejne baĂąki spekulacyjne i detonowaÂło kryzys finansowy i gospodarczy. Kryzys ten moÂże ulec drastycznemu pogÂłĂŞbieniu, po pojawieniu siĂŞ kolejnych sygnaÂłĂłw zagroÂżenia, ktĂłrych naukowcy i politycy nie bĂŞdÂą w stanie lekcewaÂżyĂŚ wyrazami zaskoczenia i zdumienia. To wywoÂła zaÂłamanie gospodarcze na rynkach finansowych caÂłego Âświata, ze szczegĂłlnie negatywnÂą wycenÂą aktywĂłw zwiÂązanych z terenami zagroÂżonymi.

WspĂłÂłczesny podzielony Âświat nie jest przygotowany na zminimalizowanie skutkĂłw katastrofy o charakterze planetarnym. Chaos i bezsilnoÂśĂŚ doskonale pokazujÂą lokalne katastrofalne trzĂŞsienia ziemi na Haiti (styczeĂą 2010 r.) oraz w Chile (luty 2010). Unicestwienie caÂłych rejonĂłw Âświata bĂŞdzie stanowiÂło impuls do ruchĂłw migracyjnych – wielkiej wĂŞdrĂłwki ludĂłw. Nasilenie migracji grozi zwiĂŞkszeniem problemĂłw gospodarczych i spoÂłecznych, ktĂłre juÂż obecnie stanowiÂą nierozwiÂązywalny wĂŞzeÂł gordyjski (np. islamska imigracja do Europy). W przypadku paĂąstw najlepiej zorganizowanych i narodĂłw zdyscyplinowanych migracje mogÂą przybraĂŚ charakter wojny ofensywnej w celu zajĂŞcia nowej przestrzeni Âżyciowej. Dotyczy to w szczegĂłlnoÂści Chin, ktĂłrych najludniejsza czĂŞÂśĂŚ (wschodnie niziny) jest wrĂŞcz wyeksponowana na zniszczenia w wyniku tsunami. WpÂływa to na zwiĂŞkszenie zagroÂżenia wybuchu wojny napastniczej prowadzonej przez Chiny na euroazjatyckim teatrze dziaÂłaĂą wojennych. Tylko w ten sposĂłb Chiny mogÂą zdobyĂŚ terytorium dla osiedlenia osĂłb ewakuowanych z zagroÂżonych zniszczeniem terenĂłw nadbrzeÂżnych.

WÂśrĂłd tych z nas, ktĂłrzy czujÂą zbliÂżajÂące siĂŞ katastrofy, sÂą i tacy ktĂłrzy sÂą przekonani, Âże nastÂąpi odrodzenie. CzujÂą, Âże dojdzie do olbrzymiej zmiany na lepsze. CzujÂą, Âże stoimy u progu istotnego zmniejszenia ryzyka wojen i wzajemnych rzezi, likwidacji gÂłodu i przyczyn migracji zarobkowych, powiĂŞkszenia wolnoÂści i odrodzenia ludzkiego braterstwa, poznania i zdobywania nowego. Czy i jak jest to moÂżliwe? Mrzonki i rojenia? Cel w zasiĂŞgu serca, umysÂłu i rĂŞki?
Autor: Tomasz UrbaÂś
ÂŹrĂłdÂło: BĂŞdzie lepiej – Tomasz UrbaÂś o kryzysie
http://wolne.media.pl/